بررسی داروهای مبتنی بر لیپوزوم (قسمت اول) - هنام | پایگاه خبری تحلیلی دارو و سلامت

زیست‌سازگاری، سمیت کم و قابلیت حمل داروهای هیدروفیل و لیپوفیل، لیپوزوم‌ها را به یکی از مطلوب‌ترین حامل‌های سیستم دارورسانی نوین تبدیل کرده است. تاکنون داروی‌های ضدسرطان جدیدی مانند دااونوروبیسین و دوکسوروبیسین که بر پایه لیپوزوم‌ها ساخته شده‌اند؛ کاربرد بالینی یافته‌اند. همچنان تحقیقات برای گسترش داروهای لیپوزومی درحال انجام است. در ادامه در تحریریه هنام، اطلاعاتی جامع مربوط به محصولات مبتنی بر لیپوزوم ،که در مراحل کارآزمایی بالینی هستند و یا از لحاظ بالینی تایید شده‌اند؛ به شما داده خواهد شد.

ویدیو | بررسی داروهای لیپوزمال و عملکردشان

داروهای مبتنی بر لیپوزوم جهت درمان سرطان:

در حال حاضر تعداد زیادی داروی مبتنی بر لیپوزوم برای استفاده ی انسانی موجود است.
بیشتر فرمولاسیون‌های دارویی لیپوزومی برای کاربردهای داخل وریدی و عضلانی (i.m.) در دسترس هستند.

DOXIL:

دوکسوروبیسین لیپوزومال پگیله شده با نام تجاری DOXIL در سال 1995 برای اولین بار وارد بازار شد.
Doxil، فرمولاسیون حاوی DOX هیدروکلراید، اولین سیستم تحویل داروی نانوی مورد تأیید FDA بر اساس فناوری لیپوزوم PEGylated است. داروسازی Sequus، ایالات متحده آمریکا در اصل Doxil® را در سال 1995 به عنوان i.v(تزریق داخل وریدی) توسعه داد و به بازار عرضه کرد.

عرضه تجاری

Doxil در خارج از آمریکا با نام تجاری caelyx عرضه می‌شود.
Mycoset شکل غیر پگیله این دارو می‌باشد. لیپوزوم‌های DOXIL متشکل از، فسفاتیدیل کولین سویا هیدروژنه فسفولیپید با دمای انتقال فاز بالا (Tm)، کلسترول و نمک سدیم N- (کربونیل-متوکسی پولی اتیلن گلیکول 2000) -1،2 دیستروئیل-اسن-گلیسرو-3-فسفو اتانول آمین (MPEG DSPE) در نسبت مولی 56: 38: 5 است.
اندازه این لیپوزوم‌ها کمتر از 100 نانومتر می‌باشد.

در Doxil گروه‌هاي پلـي اتـيلن گليكول حدود 60 %سطح ليپوزوم را پوشش می‌دهد.
این سیستم موجب افـزايش نيمه عمر دفع ليپوزوم به 3 تا 4 روز مي‌شود در حالي كه نيمه عمـر دفع داروي دوكسوروبيسـين(فرم غیر لیپوزومه) 25-20 سـاعت اسـت.

در هنام بخوانید: فناوری لیپوزوم | تحولی در سیستم‌های دارورسانی

در هـــر ليپـــوزوم Doxil 10000 تـــا 15000 مولكـــول دوكسوروبيسين وجود دارد كه توسط مكانيسـم تعـويض يـون وارد ليپوزوم هاي از پيش تشكيل شده، گرديده انـد. ليپـوزوم هـاي بـدون دارو در اين مورد، داراي سولفات آمونيـوم زيـادي اسـت كـه يـون آمونيوم آن با دارو كه يك باز ضعيف است در دو طرف غشاء مبادله شده و غلظت زيادي از دارو وارد ليپوزوم مـي‌شـود.
مقدار کل لیپید تشکیل دهنده 16 میلی‌گرم در میلی‌لیتر می‌باشد و غلظت DOX نیز 2 میلی‌گرم در میلی‌لیتر می‌باشد.
DOX در هسته آب دوست لیپوزوم‌ها به شکل کمپلکس سولفات DOX واقع شده است.

از کاربردهای ذکر شده برای این داروی مبتنی بر لیپوزوم ها، درمان لوسمی لنفوستیک حاد، لوسمی میلوبلاستیک حاد، کارسینومای سلول‌های بینابینی بیضه، پستانف نوروبلاستوم، تخمدان، تیروئید، تومور ویلمز، ریه ( با منشاء نایژه ای )، معده، سر و گردن، کبد، گردن رحم، پروستات، اندومتر، بیضه، لنفوم‌های هوچکینی، سارکوم بافت‌های نرم و سارکوم استخوان اشاره کرد.

مکانیسم اصلی عملکرد DOXIL:

مهار سنتز DNA و RNA و در نتیجه متلاشی شدن DNA (از طریق اتصال بین جفت بازهای DNA و جلوگیری از تشکیل پیوندهای استری، مهار آنزیم توپوایزومراز II و بازسازی DNA، باز کردن مارپیچ دورشته ای DNA)
دوکسوروبیسین وقتی با آهن ترکیب شود، باعث آسیب اکسیداتیو با واسطه رادیکال‌های آزاد به DNA می‌شود و باعث محدودتر شدن سنتز DNA می‌شود.
شکافتن غشای سلولی و DNA (از طریق اتصال کمپلکس آهن-دوکسوروبیسین به DNA و غشای سلولی و تولید رادیکال آزاد)

2-2- داروی مبتنی بر لیپوزوم DaunoXome®:

DaunoXome، فرمولاسیون مبتنی بر لیپوزوم سیترات DNR، محصولی عاری از میکروب، پیروژن و نگهدارنده در یک ویال تک دوز، جهت تزریق داخل وریدی است.
شرکت داروسازی NeXstar ایالات متحده، DaunoXome® را برای اولین بار در سال 1996 تولید و به بازار عرضه کرد.
DaunoXome حاوی محلول آبی نمک سیترات داونوروبیسین است.
درون وزیکول‌های لیپیدی (لیپوزوم) محصور شده، از یک غشای دو لایه لیپیدی DSPC و کلسترول با نسبت مولی 1:2، با قطر حدود 45 نانومتر، می‌باشد. نسبت وزن لیپید به دارو 1:18.7 است.

سیترات داونوروبیسین دارای ساختار شیمیایی زیر است:

از کاربردهای ذکر شده برای این داروی مبتنی بر لیپوزوم می‌توان به، درمان اریترولوسمی، لوسمی حاد لنفوبلاستیک، لوسمی حاد میلوسیتیک و لوسمی حاد منوسیتیک اشاره کرد. همچنین مصرف آن در درمان نوروبلاستوما، لنفوم‌های غیر هوچکینی، سارکوم اوینگ، تومور ویلمز و لوسمی مزمن میلوسیتیک توصیه شده است.

مکانیسم اصلی عملکرد داروی DaunoXome:

مهار سنتز DNA و RNA و در نتیجه متلاشی شدن DNA (از طریق اتصال بین جفت بازهای DNA و جلوگیری از تشکیل پیوندهای استری، مهار آنزیم توپوایزومراز II و بازسازی DNA، باز کردن مارپیچ دورشته ای DNA)

3-3- داروی مبتنی بر لیپوزوم Depocyt® :

Depocyt یک محصول مبتنی بر لیپوزوم حاوی سیتارابین / Ara-C است.
اولین بار توسط شرکت SkyePharm Inc، درسال 1999 تولید و به بازار عرضه شد. Depocyt یک سوسپانسیون تزریقی و ضد ترشحی آنتی متابولیت Ara-C است که برای درمان مننژیت نئوپلاستیک (NM) با انتشار کنترل شده Ara-C ،ایجاد شده است. این دارو با استفاده از تکنولوژی DepoFoam مهندسی شده است.

هر ویال این دارو حاوی 50 میلی‌گرم Ara-C محصور در لیپوزوم‌های DepoFoam با غلظت 10 میلی‌گرم در میلی‌لیتر است. به طور دقیق‌تر هر ویال 5 میلی‌لیتری از این دارو حاوی 50 میلی‌گرم Ara-C، 22 میلی‌گرم کلسترول، 6 میلی گرم تریولین، 28.5 میلی گرم دیولئول فسفاتیدیل کولین (DOPC) و 5 میلی‌گرم دیپالمیتوئیل فسفاتیدیل گلیسرول (DPPG) معلق در 0.9٪ سالین بدون نگهدارنده است.

4-4- داروی مبتنی بر لیپوزوم Myocet®:

فرمولاسيون مبتنی بر ليپوزوم از دوكسوروبيسين مي‌باشد.
این دارو كـه حـدود 150 تا 250 نانومتر اندازه داشته و از كلسترول و فسـفاتيديل كـولين تخـم مـرغ با نسبت مولی 55:45 تشكيل شده اسـت. دوكسوروبيسـين در ايـن ليپـوزوم بـه صـورت كمپلكس با سيترات است كه اين مسئله از نشتي دارو بـه خـارج از ليپوزوم جلوگيري مي‌كند و سبب باقي ماندن دارو در آن مـي‌شـود.

اين ليپوزوم‌ها توسط MPS كه بيشتر در ماكروفاژهاي كبـد وطحـال وجـود دارد، گرفتـه مـي‌شـود.
بـه عبـارت ديگـر ايجـاد يـك سيستم “MPS Depot “مي‌كند كه مانند محل ذخيـره موجـب آزادي مجـدد و آهسـته دارو بـه داخـل جريـان خـون مـي‌شـود. سـاختار ليپوزومي ميوست، غير پگيلـه (بـدون پوشـش سـطحي پلـي اتـيلن گليكول) است؛ بنابراين نسبت بـه نـوع پگيلـه (داروي داكسـيل) بـا سرعت بيشتري از گردش خون خارج مي‌شود امـا ايـن سـرعت در مقايسه با دوكسوروبيسين غير ليپوزومي به مراتب كمتر مي‌باشد.

کاربرد اصلی این دارو در درمان سرطان پستان تایید شده است و در سال 2000 وارد بازار شده است.

مکانیسم اصلی عملکرد Myocet:

ماده فعال موجود در این داروی مبتنی بر لیپوزوم ، دوکسوروبیسین است.
دارای خاصیت سیتوکسیک(سلول کشی) است و به گروه آنتراسایکلین‌ها (anthracyclines) تعلق دارد. عمل سلول‌کشی دوکسوروبیسین با ایجاد تداخل در عملکرد DNA، جلوگیری از همانند سازی DNA و در نتیجه ایجاد اخلال در تولید پروتئین توسط سلول انجام می‌شود.

با تحریریه علمی هنام همراه باشید.
مطالب مرتبط با حوزه لیپوزوم را در این صفحه دنبال کنید.

منابع:

https://www.drugs.com/pro/daunoxome.html

https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/myocet-liposomal-previously-myocet

Bulbake U, Doppalapudi S, Kommineni N, Khan W. Liposomal Formulations in Clinical Use: An Updated Review. Pharmaceutics. 2017 Mar 27;9(2):12. doi: 10.3390/pharmaceutics9020012. PMID: 28346375; PMCID: PMC5489929.

هنام | پایگاه خبری تحلیلی دارو و سلامتمجله خبری تحلیلی دارو و سلامت

بزرگترین کمپانی‌های فعال در صنعت لیپوزوم (۲)

تکنولوژی لیپوزوم ها، درس گرفتن از مسیرهای طی شده

بررسی داروهای مبتنی بر لیپوزوم (قسمت دوم)

تلاش برای یافتن راه های بهتر با کمک لیپوزوم هادر VBS

تاپ ترین ایده های صنعت دارویی

مدیر دیجیتال مارکتینگ و تعیین استراتژی کسب وکار

مدل کسب و کار خلاقانه شرکت ها و استارتاپ های دارویی

کارشناس کنترل میکروبی و مانیتورینگ محیط ساخت دارو

هدایت شغلی | مدرپ یا نماینده علمی شرکت داروسازی

شرکت های مطرح در حوزه سلول درمانی

هدایت شغلی | چگونه یک کارشناس آنالیز کنترل کیفی شویم؟!

وضعیت بازار و استارتاپ‌های مطرح سلول درمانی

کارشناس فرمولاسیون و فیلینگ دارویی و تحقیق و توسعه

فرآورده‌‌های تاییدشده در حوزه سلول درمانی