بررسی داروهای مبتنی بر لیپوزوم (قسمت دوم)

فناوری لیپوزوم
سروش سراب هرسینی
دی ۱۳, ۱۳۹۹
0
283
10 دقیقه زمان مطالعه

زیست‌سازگاری، سمیت کم و قابلیت حمل داروهای هیدروفیل و لیپوفیل، لیپوزوم‌ها را به یکی از مطلوب‌ترین حامل‌های سیستم دارورسانی نوین تبدیل کرده است.
تاکنون داروی‌های ضدسرطان جدیدی مانند دااونوروبیسین و دوکسوروبیسین که بر پایه لیپوزوم‌ها ساخته شده‌اند؛ کاربرد بالینی یافته‌اند. همچنان تحقیقات برای گسترش داروهای لیپوزومی درحال انجام است. در ادامه ،در تحریریه هنام، اطلاعاتی جامع مربوط به محصولات مبتنی بر لیپوزوم ،که در مراحل کارآزمایی بالینی هستند و یا از لحاظ بالینی تایید شده‌اند؛ به شما داده خواهد شد.

صفحه ویژه لیپوزوم را از اینجا دنبال کنید.

در حال حاضر تعداد زیادی داروی مبتنی بر لیپوزوم برای استفاده ی انسانی موجود است. بیشتر فرمولاسیون‌های دارویی لیپوزومی برای کاربردهای داخل وریدی و عضلانی (i.m.) در دسترس هستند.

داروهای مبتنی بر لیپوزوم جهت درمان سرطان:

۱-۵- Mepact®:

Mepact یک mifamurtide حاوی لیپوزوم است که توسط شرکت دارویی تاکدا تولید و تجاری سازی شده است.
این دارو در سال ۲۰۰۴ توسط آژانس دارویی اروپا به عنوان اولین دارو برای درمان استئوسارکوم غیر متاستاتیک درجه بالا (نوعی سرطان استخوان) در بیماران بین ۲ تا ۳۰ سال تایید شد. منظور از “درجه بالا” این است که سرطان از نوع شدید است و “غیرمتاستاتیک” به این معنی است که در مراحل اولیه قرار دارد و در بدن گسترش پیدا نکرده است.این دارو پس از حذف سلول‌های سرطانی به کمک جراحی، به همراه سایر داروها تجویز می‌شود.
این دارو یک، تعدیل کننده سیستم ایمنی است که از طریق فعال سازی ماکروفاژ و مونوسیت‌ها عمل می‌کند.

اجزای سازنده این داروی مبتنی بر لیپوزوم

Mepact تشکیل شده است از وزیکول‌های چند لایه‌ای لیپوزوم مورامیل تری پپتید فسفاتیدیل اتانول آمین کپسوله شده (L-MTP-PE) با سایز کمتر از ۱۰۰ نانومتر. لیپوزوم سازنده این دارو متشکل از، دیولوئیل-فسفاتیدیل سرین (DOPS) و ۱-پالمیتوئیل-۲-اولئوئیل فسفاتیدیل کولین (POPC) با نسبت مولی ۷:۳ می‌باشد.

در هنام بخوانید: فناوری لیپوزوم | تحولی در سیستم‌های دارورسانی

۱-۶- Marqibo®:

Marqibo (لیپوزوم سولفات vinCRIStine تزریقی) یک آلکالوئید وینکا است که برای درمان افراد مبتلا به لوسمی لنفوبلاستیک حاد، در سال ۲۰۱۲ توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تایید شد.

ماده فعال موجود در این دارو سولفات وین کریستین (vincristine sulfate) است.
سولفات وین کریستین یک آلکالوئید وینکا است که از گیاه گل مینا (Catharanthus roseus) جداسازی و شناسایی شده است. وین کریستین در یک لیپوزوم اسفنگومیلین / کلسترول کپسوله شده است. اجزای لیپیدی موجود در لیپوزوم این دارو شامل اسفنگومیلین و کلسترول با نسبت مولی ۴۰:۶۰ است. قطر تقریبی هر لیپوزوم ۱۰۰ نانومتر تشخیص داده شده است.
بیش از ۹۵ درصد اجزای موجود این دارو در لیپوزوم کپسوله شده‌اتد.

اجزای سازنده این داروی مبتنی بر لیپوزوم

هر ویال این دارو شامل ۵ میلی‌گرم سولفات وین کریستین، ۵۰۰ میلی‌گرم مانیتول، ۷۳.۵ میلی‌گرم اسفنگومیلین، ۲۹.۵ میلی‌گرم کلسترول، ۳۶ میلی‌گرم سدیم سیترات، ۳۸ میلی‌گرم اسید سیتریک، ۳۵۵ میلی‌گرم فسفات سدیم و ۲۲۵ میلی‌گرم سدیم کلرید می‌باشد.

مکانیسم عمل:

سولفات وین کریستین غیر لیپوزومی به توبولین (tubulin) متصل می‌شود و تعادل پلیمریزاسیون توبولین را تغییر می‌دهد، در نتیجه ساختار و عملکرد میکروتوبول تغییر می‌کند.
سولفات وین کریستین غیر لیپوزومی از تفکیک کروموزوم جلوگیری می‌کند، باعث توقف متافاز و در نهایت مهار میتوز می‌شود.

در هنام بخوانید: بررسی داروهای مبتنی بر لیپوزوم (قسمت اول)

۱-۷- داروی مبتنی بر لیپوزوم Onivyde™

این دارو محصولی از شرکت merrimack pharmaceuticals inc می‌باشد که در سال ۲۰۱۵ تایید و روانه بازار شد. Onivyde یک irinotecan hydrochloride trihydrate است. Onivyde نوعی مهارکننده توپوایزومراز است. Onivyde ، همراه با فلوروراسیل و لوکوورین ، برای درمان بیماران مبتلا به آدنوکارسینومای متاستاتیک لوزالمعده، در صورت پیشرفت بیماری پس از درمان با ژمیتسابین تجویز می‌شود.

فن آوری به‌کار رفته در این دارو، فن‌آوری جدیدی است.
این فن‌آوری تثبیت کننده داروی محصور شده لیپوزومی تهیه شده است.
این فن‌آوری دارو را در نانو وزیکول‌های مبتنی بر لیپوزوم را در گردش طولانی محصور می‌کند. در این فن‌آوری، از آنیون‌های پلیمری یا غیر پلیمری با بار زیاد و عواملی با ویژگی به دام انداختن داخل لیپوزومی مانند پلی فسفات یا octasulfate ساکارز استفاده شده است. همچین در این فن‌آوری از گرادیان پلی آلکیلامین با pKa بالا استفاده شده است.
در مجموع این روش‌ها سبب شده است که نیمه عمر دارو تا ۵۶.۸ ساعت افزایش بیابد.

اجزای سازنده این داروی مبتنی بر لیپوزوم

هر ویال ۱۰ میلی لیتری تک دوز حاوی ۴۳ میلی گرم ایرینوتکان با غلظت ۴.۳ میلی گرم در میلی لیتر است.
لیپوزوم یک وزیکول لایه ای دو لایه لیپیدی است که تقریباً ۱۱۰ نانومتر قطر دارد.

داروی‌های مبتنی بر لیپوزوم برای عفونت‌های قارچی:

۲-۱- Abelcet®:

شرکت داروسازی Sigma-Tau، برای اولین بار در سال ۱۹۹۵ Abelcet را برای درمان عفونت‌های قارچی مقاوم به آمفوتریسینB ساخت و روانه بازار کرد. از دیگر محدودیت‌های استفاده از آمفوتریسینB، عدم توانایی تجویز برای افرادی که دچار اخلال کلیوی هستند. در این افراد بدلیل عدم توانایی کلیه در دفع آمفوتریسینB، نمی‌توان از این دارو برای درمان عفونت‌های قارچی استفاده کرد.

داروی Abelcet این محدودیت را رفع کرده است.

Abelcet یک سوسپانسیون استریل و بدون پیروژن برای تزریق وریدی است.
Abelcet شامل آمفوتریسین B است که با دو فسفولیپید در نسبت مولی دارو به لیپید ۱: ۱ مجتمع شده است. دو فسفولیپید، سازنده آن شامل، l-α-dimyristoylphosphatidylcholine و l-α-dimyristoylphosphatidylglycerol ، در نسبت مولی ۷: ۳ می‌باشد. Abelcet از نظر ظاهری زرد و مات است و PH آن ۵ – ۷ است. آمفوتریسین B یک آنتی بیوتیک ضد پولین و ضد قارچ است که از سویه Streptomyces nodosus بدست می‌آید.

اجزای سازنده این داروی مبتنی بر لیپوزوم

هر میلی‌لیتر این دارو شامل، ۰.۵ میلی گرم آمفوتریسینB، ۳.۴ میلی‌گرم l-α-dimyristoylphosphatidylcholine، ۱.۵ میلی‌گرم l-α-dimyristoylphosphatidylglycerol و ۰.۹ میلی گرم سدیم کلرید.

۲-۲- Ambisome®:

این دارو اولین بار در سال ۱۹۹۷ توسط شرکت امریکایی Astellas Pharma، تولید و روانه بازار شد.
این دارو برای درمان عفونت‌های قارچی مورد استفاده قرار می‌گیرد. نشان داده شده است که Ambisome خواص دارویی آمفوتریسینB را برای طیف وسیعی از قارچ‌ها از جمله Candida ، Cryptococcus ، Aspergillus ، Blastomyces و Paracoccidioides در مطالعات مختلف پیش بالینی حفظ می‌کند.

این دارو همچنین برای درمان نوعی خاص از مننژیت، در افراد مبتلا به HIV نیز استفاده می‌شود.
AmBisome یک محصول لیوفیلیزه استریل و غیر پیروژنیک، برای تزریق داخل وریدی است.
AmBisome یک سیستم تحویل داروی لیپوزومی تک لایه است. با توجه به ماهیت و مقدار مواد آمفوفیلی استفاده شده، و بخشی از لیپوفیل در مولکول آمفوتریسین B، دارو بخشی جدایی ناپذیر از ساختار کلی لیپوزوم‌های AmBisome است. AmBisome حاوی لیپوزوم‌های واقعی است که قطر آنها کمتر از ۱۰۰ نانومتر است.
یک تصویر شماتیک از لیپوزوم در زیر ارائه شده است.

اجزای سازنده این داروی مبتنی بر لیپوزوم

هر ویال این دارو حاوی، ۵۰ میلی‌گرم آمفوتریسینB که به یک غشای لیپوزومی متصل است.
غشای لیپوزمی آن تشکیل شده از؛ ۲۱۳ میلی گرم فسفاتیدیل کولین سویا هیدروژنه، ۵۲ میلی‌گرم کلسترول، ۸۴ میلی‌گرم دیستروئیل فسفاتیدیل گلیسرول، ۰.۶۴ میلی‌گرم آلفا توکوفرول، همراه با ۹۰۰ میلی گرم ساکارز و ۲۷ میلی‌گرم هگزاهیدرات دی سدیم سوکسینات به عنوان بافر.

با تحریریه علمی هنام همراه باشید.