نانولیپوزوم ها و وزیکول های دولایه
Liposomes and bilayer vesicles Liposomes and bilayer vesicles
نانولیپوزومها و وزیکولهای دولایه ، ساختارهای کلوئیدی هستند که از فسفولیپید تشکیل شدهاند . ضخامت لیپوزومها به طور معمول بین 3 تا 6 نانو متر میباشد . در محلولهای آبی گروههای آبگریز فسفولیپید به سمت داخل کره و گروههای آب دوست آن به سمت خارج کره جهت گیری میکنند. بنابراین یک غشاء کروی بسته تشکیل شده از دولایه مولکولهای چربی بهوجود میآید. وزیکولهای فسفولیپیدی یا لیپوزومها از اجتماع این فسفولیپیدها در محیط مائی به دور هم تشکیل میشوند. البته در بیشتر موارد کلسترول نیز اضافه میگردد تا سیالیت غشا کنترل شود و پایداری لیپوزومهای سنتزی بالاتر رود. این ساختارهای کیسه مانند، شبیه کپسولهایی عمل میکنند که توانایی بدام انداختن داروها در درونشان (انکپسولاسیون) و انتقال آنها به نقاط مختلف بدن را دارند. به دلیل خصوصیات آمفی پاتیک (دو گانه دوست) عناصر سازنده شان، امکان دارو رسانی هم داروهای هیدروفیل و هم لیپوفیل را فراهم مینمایند. اگر داروهای محصور در لیپوزومها محلول در آب باشد، در خصوصیات فیزیکی لیپوزومها تغییری ایجاد نمیشود، در نتیجه تاثیر متقابلی بین دارو و لیپووزم به وجود نمیآید ، این در حالیست که داروهای چربی دوست میتواند در خواص فیزیکی لیپوزومها مانند دمای تغییر فاز (TC ) تغییر ایجاد کند. دمای تغییر فاز ، دمایست که زنجیرههای لیپوزوم از حالت جامد و منظم به حالت نامنظم و مایع تبدیل میگردد. امروزه داروهای ضد سرطان جدیدی مانند دائونوروبیسین (daunorubicin) و دوکسوروبیسین (doxorubicin) که از لیپوزومها به عنوان حامل دارویی استفاده میکنند کاربردهای بالینی یافته اند. ویژگیهایی ازقبیل سمیت ذاتی پایین، زیست تجزیه پذیری و فقدان ایمونوژنیسیته، سبب شده است که لیپوزومها به عنوان یک حامل بسیار مناسب درسیستمهای دارورسانی نوین موردتوجه واقع شوند (1-3).
تحقیق و توسعه در طراحی لیپوزوم فرصت فعلی برای محصولات بیوتکنولوژی به وجود آورده است که میتواند رشد بازار را افزایش دهد. سیستمهای دارورسانی لیپوزومی در درمان سرطان با پرتودرمانی، شیمیدرمانی و برداشتن جراحی استفاده میشوند و از آنجا که مبتلایان به تومورهای جامد در حال افزایش هستند که به نوبه خود تقاضا برای استفاده از لیپوزوم را افزایش میدهد در نتیجه پیش بینی میشود تا سال 2030 میزان درخواست برای این محصول افزایش یابد (4).